Takımyıldız nedir? En ünlü takımyıldızlar hangileridir?

Takımyıldız nedir?

Takımyıldız, gökyüzünün (veya gök kürenin) bölündüğü 88 alandan her birine verilen isimdir. Terim genellikle, yanlış bir biçimde, görünüşte birbiriyle ilgili gözüken yıldız gruplarını tanımlamak için kullanılır. Teknik olarak, yıldız gruplamaları asterizmler olarak bilinir ve bunlara adların yerleştirilmesi ve atanması uygulaması asterizm olarak bilinir.

Şu anda bütün gökyüzünü kaplayan, resmi olarak tanınan toplam 88 takımyıldız bulunmaktadır. Bu nedenle, gök koordinat sistemindeki herhangi bir nokta açıkça bir takımyıldıza atanabilir. Modern astronomide takımyıldızlar, gökteki nesneleri konumlandırmak, nerede bulunabilecekleri hakkında kaba bir fikir edinmek için bütün gözlemcilere büyük kolaylık sağlar. Ayrıca Takımyıldızları gökte, birbirine göre konumları değişmez, her zaman aynı kalır.

Bazı ünlü takımyıldızlar, çeşitli nesnelere benzetilen parlak yıldız düzenlerine sahiptir. Örnek olarak, bir avcıyı andıran Avcı Takımyıldızı (Orion) ve aslanı andıran Aslan Takımyıldızı (Leo) verilebilir.

Eski gök bilimciler bu şekilleri efsanelerdeki belirli hayvanlara ve kahramanlara benzetmiş ve bunların tanrılarca gökyüzüne çıkarıldıklarına inanmışlardır. Takımyıldızların büyük bölümünü, eski Yunanlar ve Romalılar adlandırmıştır fakat onlar da bu adları Babilliler’den almış olabileceği düşünülmektedir. Takımyıldızların oluşturduğu bu şekiller geceleri gökyüzünde incelenecek olursa, gözlemlenen şekillerin benzetilen nesnelerle arasındaki ilişkiyi fark etmek kolay olmayabilir.

Takımyıldızdaki yıldızlar, Dünya’dan bakıldığında gökyüzünde birbirlerine yakın görünürler. Bu yüzden birbirlerine çok yakın olduğu düşünülür fakat 3 boyutlu uzay göz önünde bulundurulduğunda bu yıldızlar birbirlerinden çok. Yıldızlar Samanyolu üzerinden kendi yörüngelerinde de seyahat ettikleri için, takımyıldızların yıldız desenleri zaman içinde yavaşça değişiyor.

Takımyıldızların gözlem tarihi

Gece gökyüzüne bakma ve yıldızlara isim verme ve karakter atama geleneğinin ilk insanlara kadar dayandığına inanılmaktadır. Kaydedilen en eski takımyıldız adlandırma kanıtı antik Mezopotamya’daki kil tabletlerdir.(M.Ö 3000). Mezopotamya takımyıldızlarının büyük bir kısmının MÖ 1300’den 1000’e kadar nispeten kısa bir süre içerisinde oluşturulduğu anlaşılıyor. Mezopotamya takımyıldızları daha sonra klasik Yunan takımyıldızlarının çoğunda ortaya çıkmıştır.

Bununla birlikte, antik Babilliler astronomik olayların periyodik olduğunu ve matematiksel olarak hesaplanabileceğini ilk anlayanlardı. Orta Tunç Çağı (yaklaşık M.Ö 2100 – M.Ö. 1500) sırasında, en eski Babil yıldız katalogları oluşturulmuş ve daha sonra kendi astronomik ve astrolojik sistemlerini oluşturmak için Yunan, Roma ve İbrani alimler tarafından başvuru kaynağı olarak kullanılacaktı.

MÖ 4. yy’da Yunanlılar Babil sistemini benimsemiş ve bu sisteme birkaç takımyıldız daha eklemiştir. M.Ö 2. Yüzyıla kadar, Claudius Ptolemaus bilinen tüm 48 takımyıldızı tek bir sistemde birleştirmiştir. Almagest olarak bilinen çalışması daha sonra ortaçağ Avrupalı ​​ve İslam alimleri tarafından kullanılacaktı.

8. ve 15. yüzyıllar arasında İslam dünyası, Al-Andus bölgesinden (günümüz İspanya ve Portekiz) Orta Asya ve Hindistan’a kadar uzanan bir bilimsel gelişme patlaması yaşadı. Astronomi ve astrolojideki gelişmeler, eski ve klasik bilginin özümsendiği ve genişletildiği diğer alanlarda yapılanlara yakından paraleldir.

Sırasıyla, İslami astronominin daha sonra Bizans ve Avrupa astronomisi ile Çin ve Batı Afrika astronomisi üzerinde önemli bir etkisi oldu. Gökyüzünde Aldebaran ve Altair gibi önemli sayıda yıldız ve alidade(alidat), azimut ve almucantar(yükseklik dairesi) gibi astronomik terimler hala Arapça isimleriyle anılıyor.

16. yüzyılın sonundan itibaren Avrupalı ​​gökbilimcileri Güney Göksel Kutbu’ndaki takımyıldızlara ilk kez şahit olmaya başladır. Amerika, Afrika, Asya ve gezegenin daha önce keşfedilmemiş diğer bölgelerine seyahat eden kaşiflerle birlikte, modern yıldız katalogları ortaya çıkmaya başladı.

Uluslararası Astronomi Birliği Tanımı

1928 yılında Uluslararası Astronomi Birliği, birlikte göksel alanın tamamını kapsayan bitişik sınırları olan 88 modern takımyıldızı resmen kabul etti. 1922’de Henry Norris Russell , 88 takımyıldızın genel bir listesini ve onlar için bazı faydalı kısaltmaları hazırladı. Ancak, bu takımyıldızların aralarında açık bir sınırı yoktu. 1928’de, Uluslararası Astronomik Birliği, Eugene Delporte tarafından geliştirilen ve tüm gök küresini kapsayan, bitişik sınırları olan 88 modern takımyıldızı resmen kabul etti  ve bu liste nihayet 1930’da yayınlandı.

UAB listesi, Ptolemy’nin Almagest’ta listelenen 48 takımyıldızına da dayanıyor ; Petrus Plancius (1552 – 1622), Johannes Hevelius (1611 – 1687) ve Nicolas Louis de Lacaille(1713-1762) gibi daha sonraki astronomlar tarafından yapılan erken modern modifikasyonlar ve eklemeler ile beraber.

Yüzyıllar boyunca yeni bir takımyıldız ya da takımyıldız adı öngörülmemiştir. Yeni yıldızlar keşfedildiğinde, gökbilimciler onları en yakın oldukları takımyıldıza eklerler. 88 modern takımyıldızın 36’sı ağırlıklı olarak kuzey gökyüzünde, diğeri 52’si güneyde yatmaktadır.

En ünlü takımyıldızları

Bilinen en ünlü takımyıldızları şunlardır:

Andromeda Takımyıldızı

Andromeda, modern 88 takımyıldızdan biridir. Ayrıca, Batlamyus’un 48 takımyıldızdan oluşan listesinde de geçer. Adını Yunan mitolojisindeki bir karakter olan Prenses Andromeda’dan alır. Kanatlıat (Pegasus) takımyıldızının yanında bir kuzey yarı küre takımyıldızıdır. Andromeda Gökadası’nı barındırıyor olması en dikkat çekici özelliğidir. Kimi zaman Zincirli Prenses olarak da anılır.

Orion (Avcı) Takımyıldızı

Gökyüzünde hem güney hem de kuzey yarıküresinde bulunan ve bu sayede tüm Dünya’dan görülebilinen, oldukça parlak yıldızlardan oluşan dolayısıyla da kolay bulunabilinen takım yıldız. Avcının belirgin şekli dört belirgin yıldızdan oluşan boyu eninin iki katı kadar olan bir dikdörtgen ve bu dikdörtgenin merkezinde çapraz durmakta olan üç ayrı yıldızdır.

Aquila (Kartal) Takımyıldızı

Aquila, modern 88 takım yıldızdan biridir. Görünüm olarak Samanyolu üzerinde yer alır. En parlak yıldızı Altair’dir

Lyra (Çalgı) Takımyıldızı

Lir Takımyıldızı birçok takımyıldıza nazaran gökyüzünde oldukça küçük bir alan kaplar. Lir Takımyıldızın en parlak yıldızı Vega’dır.

Cygnus (Kuğu) Takımyıldızı

Cygnus (Kuğu) modern 88 takımyıldızdan biridir. Birçok parlak yıldız içerir. Bu yıldızlardan en önemlisi ve en parlak olanı Deneb’dir ve yaz üçgeninin üç yıldızından biridir.

Ursa Major (Büyük Ayı) Takımyıldızı

Ursa Major özellikle kuzey yarı kürenin büyük bir bölümünde yıl boyunca görülebilir. Oldukça parlak yıldızlardan oluşmuştur. Belirgin kepçe biçimi sayesinde diğer takımyıldızlardan ayırması oldukça kolaydır.

Scorpius (Akrep) Takımyıldızı

Bu takımyıldız Scorpio olarak da bilinir. Batıda Libra (Terazi), doğuda ise Sagittairus (Yay) takımyıldızları arasında yer alır. Birçok parlak yıldız barındırır. Bunların en önemlisi ve en parlağı Antares, akrebin kalbi olarak bilinir.

Sagittarius (Yay) Takımyıldızı

Sagittarius (Yay) Takımyıldızı: Sembol olarak okunu Scorpius (Akrep) Takımyıldızına doğrultmuş bir yay olarak tasvir edilmiştir.

Tüm takımyıldızları listesi şu şekildedir:

	Türkçe	Latince		Türkçe	Latince
1	Zincirli Prenses	Andromeda	45	Kral	Cepheus
2	Pompa	Antlia	46	Balina	Cetus
3	Cennetkuşu	Apus	47	Bukalemun	Chamaleon
4	Kova	Aquarius	48	Pergel	Circinus
5	Kartal	Aquila	49	Güvercin	Columba
6	Sunak	Ara	50	Berenis’in Saçı	Coma Berenices
7	Koç	Aries	51	Güneytacı	Corona Australis
8	Arabacı	Auriga	52	Kuzeytacı	Corona Borealis
9	Çoban	Boötes	53	Karga	Corvus
10	Çelikkalem	Caelum	54	Kupa	Crater
11	Zürafa	Camelopardalis	55	Güneyhaçı	Crux
12	Yengeç	Cancer	56	Kuğu	Cygnus
13	Avköpekleri	Canes Venatici	57	Yunus	Delphinus
14	Büyükköpek	Canis Major	58	Kılıçbalığı	Dorado
15	Küçükköpek	Canis Minor	59	Ejderha	Draco
16	Oğlak	Capricornus	60	Tay	Equuleus
17	Karina	Carina	61	Irmak	Eridanus
18	Kraliçe	Cassiopeia	62	Ocak	Fornax
19	Erboğa	Centaurus	63	İkizler	Gemini
20	Dürbün	Telescopium	64	Güneyüçgeni	Triangulum Australe
21	Üçgen	Triangulum	65	Tukan	Tucana
22	Yelken	Vela	66	Başak	Virgo
23	Turna	Grus	67	Yılancı	Ophiucus
24	Herkül	Hercules	68	Avcı	Orion
25	Saat	Horologium	69	Tavuskuşu	Pavo
26	Suyılanı	Hydra	70	Kanatlıat	Pegasus
27	Küçüksuyılanı	Hydrus	71	Kahraman	Perseus
28	Hintli	Indus	72	Anka	Phoenix
29	Kertenkele	Lacerta	73	Ressam	Pictor
30	Aslan	Leo	74	Balıklar	Pisces
31	Küçükaslan	Leo Minor	75	Güneybalığı	Pisces Austrinus
32	Tavşan	Lepus	76	Pupa	Puppis
33	Terazi	Libra	77	Kumpas	Pyxis
34	Kurt	Lupus	78	Ağcık	Reticulum
35	Vaşak	Lynx	79	Okçuk	Sagitta
36	Çalgı	Lyra	80	Yay	Sagittarius
37	Masa	Mensa	81	Akrep	Scorpius
38	Mikroskop	Microscopium	82	Yontar	Sculptor
39	Tekboynuzlu	Monoceros	83	Kalkan	Scutum
40	Sinek	Musca	84	Yılan	Serpens
41	Cetvel	Norma	85	Altılık	Sextans
42	Sekizlik	Octans	86	Boğa	Taurus
43	Büyükayı	Ursa Major	87	Küçükayı	Ursa Minor
44	Uçanbalık	Volans	88	Tilkicik	Vulpecula

Kaynaklar:

Kaynak-1

Kaynak-2

Kaynak-3